Олон улсын санхүү менежмент Лекц 7
Лекц – 7
Форвардын хэлцэл
Форвардын хэлцэл
Хоёр тал харилцан бараа нийлүүлэх үйлчилгээ үзүүлэхээр гэрээ хийхдээ ханшийг урьдчилан тохиролцож хугацаа болмогц тэр ханшаар төлбөр хийх бөгөөд энэ ханшийг форвард ханш буюу урьдчилан тохирсон ханш гэнэ. Форвард буюу урьдчилж тохирсон хэлцэл нь ханшийн зөрүүгээс ашиг олох болон гүйлгээнд оролцогч талуудыг валютын эрсдэлээс хамгаалах шаардлагад нийцсэн байдаг. Форвардын хэлцлийг мөн хугацаатай хэлцэл ч гэж нэрлэж болдог. Форвард хэлцэл нь дараах 2 нөхцөлийг хангасан тохиролцоог хэрэгжүүлэхэд чиглэсэн байна. үүнд
1. Гэрээ хэлцэл байгуулах мөчид түүнд тусгасан хатуу тогтоосон ханшаар төлбөр хийх
Жишээ нь – 2002.09.17 –нд гэрээнд гарын үсэг зурж түүнд төгрөгийн доллартай харьцах ханшийг 1100/1 гэж авсан бол энэ ханш 2002.12.01нд хэд ч болсон байсан урьд тохирсон байсан ханшаар л төлбөр хийнэ.
2. Төлбөр хийж валют шилжүүлэх хугацаа нь гэрээнд гарын үсэг зурснаас хойш 1-3сар эсвэл үүнээс илүү хугацааны дараа хийгдэнэ.
Төгрөгийг доллартай харьцах ханш 1998.12.01нд 1150/1 болж унасан байвал нэгж төлбөр урьдчилан тохирсноор (860/1) хийгдэх тул энэ тохиолдолд доллар худалдан авагч ханшийн зөрүүгээр энэ удаа алдагдал хүлээнэ.
Форвардын буюу урьдчилан тооцоолох тохирох хэлцлийн онцлог нь гэрээ хэлцэл байгуулах үед ямар нэгэн гэрээ хийдэггүй явдал юм.
Урьдчилан тохирох хэлцэл нь анх гадаад худалдааны гүйлгээг эрсдлээс даатгах нэг хэлбэр болж үүсч хөгжсөн байна. Экспортлогч бараагаа зээлээр гадаад оронд худалдсанаар түүний үнэ нт ханшийн өөрчлөлтөөс болж буурахаас хамгаалж урьдчилан тохирох валютын хэлцэл хийж барааны үнийг тэр үеийнханшаар тооцохоор тохирсноор валютын валютын орлогоо алдахгүй болно.
Импортлогчийн хувьд уг барааг гэрээ байгуулах үед тохирсон хатуу ханшаар тооцож зээлээр авснаар бараа экспортлогч орны валютын ханш өссөнөөс болж гарах алдагдлаас өөрийгөө хамгаалж байна.
Форвард гүйлгээний нөхцөл нь богино хугацаатай хадгаламжийн гэрээтэй нягт уялдаатай . Жишээ нь
Монголын нэгэн бөх Германд болсон олон улсын тэмцээнд түрүүлж 10.000 евро –ын шагнал авч түүнийгээ өөрийн нэр дээр германы нэгэн банкинд хадгалуулжээ. Гэрээний нөхцөл нь 3 сарын хугацаатай жилийн 5 хувийн хүүтэй ба хугацаа дуусахаар шагналаа доллароор авахаар тохирчээ. Энэ тохиолдолд сард ногдох хүү ойролцоогоор (5/12) 0.41 ба 3 сард 124 евро (10.000*0.41*3) болох бөгөөд гэрээний нөхцөл ёсоор хадгаламжаа хүүгийн хамт доллараар авах ёстой. Мөнгөө доллар болгохын өмнө евро-ийн доллартай ханш энэ хугацаанд яаж өөрчлөгдөх долларын хадгаламжийн хүү ямар болохыг сонирхож байж гүйлгээ хийх хэрэгтэй.
Евро долларын ханш харьцангуй тогтвортой гэж үзвэл хугацаа дуусахаар хадгаламжаа спот буюу тухайн үеийн ханшаар доллар болгож (10124*1.07)= 10832 доллар бэлэнээр авч болно.
Форвард ханш нь спот ханш түүн дээр хийх хорогдол болон түүнээс хасах шимтгэл гэсэн 2 хэсгээс бүрдэнэ.
өөрөөр хэлбэл тухайн гэрээ хэлцэл хийх үед байгаа валютын спот ханш дээр тэр үеийн хүүгийн хэмжээтэй уялдуулж тодорхой хэмжээний хорогдол эсвэл нэмэгдэл хийх замаар форвард ханшийг тохирдог. Нэмэгдэл хорогдлын хэмжээ нь төлбөр хийхээр ямар валют сонгох тэр валютаар байгаа зээлийн хүү ямар байгаагаас шууд хамаарна.
Форвард ханш нь гол төлөв спот ханшаас дээгүүр тогтоогдсон байдаг. Олон улсын практикт гэрээ хэлцэлийн төлбөрийн нөхцөл валютын ханшийг тогтоохдоо Лондонгийн банк хоорондын валютын захын зээлийн хүү (Libor )-г үндэс болгодог. London interbank offered rate гэдэг нь Лондонгийн арилжааны банкуудаас Европын зах зээл дээр арилжааны банкуудад олгож байгаа зээлийн дундаж хүү юм. Либорыг үндэслэн валютын форвард буюу урьдчилан тохирох ханшийг тогтоох аргыг хийсвэр жишээн дээр үзүүлье.
2001.05.28-ны өдрийн байдлаар Либор ханш дараах байдалтай байжээ. үүнд
АНУ-н доллар – 3.5
Евро марк – 4.3
Фунт Стерлинг – 4.4
Канадын доллар – 4.2
Швейцарийн франк – 4.1
Японы иен – 3.1
урьдчилан тохирох буюу форвард ханш тогтоох түүн дээр нэмэгдэл хорогдол хийх тооцоог дараах хийсвэр жишээн дээр үзүүлье. Үүнд
нэмэгдэл/ хорогдол =
K- худалдан авах валютын ханш
B - В валютаар байгаа зээлийн хүүгийн хэмжээ
A - А валютаар байгаа зээлийн хүүгийн хэмжээ
X- форвардын хугацаа
Нэмэгдэл / хорогдол =
Форвард ханш = 0.58+0.0026 = 0.5826 болж 10.000 долларыг 5826 фунт стерлинг (10.000*0.5826) болгож авна.
Жишээ 2
Банк 10.000 долларыг Японы иен болгож гүйлгээ хийх шаардлагатай болжээ. Хугацаа 6 сар спот ханш 1 доллар 120 иен Либор доллароор 3.5 хувь иенээр 3.1 хувь байжээ.
Нэмэгдэл / хорогдол =
Форвардын буюу урьдчилан тохирох ханш 119.76 /120-0.24/ иен болно.
Форвард хэлцэлийн хугацаа нь олон улсын практикт гол төлөв 1236912 сараар буюу 3060120 гэх мэт хоногоор тогтоогдсон байна. Хугацаа хэдийн чинээ урт байх тусам харилцан нөлөө болох зээл төлөх чадвар муудах сөрөх үр дагавар их байдаг. Үүнээс болж экспортлогчийн нэр дээр нээллтэй үлдэх хэлцэл бий болох магадлал их байна.
1. Гэрээ хэлцэл байгуулах мөчид түүнд тусгасан хатуу тогтоосон ханшаар төлбөр хийх
Жишээ нь – 2002.09.17 –нд гэрээнд гарын үсэг зурж түүнд төгрөгийн доллартай харьцах ханшийг 1100/1 гэж авсан бол энэ ханш 2002.12.01нд хэд ч болсон байсан урьд тохирсон байсан ханшаар л төлбөр хийнэ.
2. Төлбөр хийж валют шилжүүлэх хугацаа нь гэрээнд гарын үсэг зурснаас хойш 1-3сар эсвэл үүнээс илүү хугацааны дараа хийгдэнэ.
Төгрөгийг доллартай харьцах ханш 1998.12.01нд 1150/1 болж унасан байвал нэгж төлбөр урьдчилан тохирсноор (860/1) хийгдэх тул энэ тохиолдолд доллар худалдан авагч ханшийн зөрүүгээр энэ удаа алдагдал хүлээнэ.
Форвардын буюу урьдчилан тооцоолох тохирох хэлцлийн онцлог нь гэрээ хэлцэл байгуулах үед ямар нэгэн гэрээ хийдэггүй явдал юм.
Урьдчилан тохирох хэлцэл нь анх гадаад худалдааны гүйлгээг эрсдлээс даатгах нэг хэлбэр болж үүсч хөгжсөн байна. Экспортлогч бараагаа зээлээр гадаад оронд худалдсанаар түүний үнэ нт ханшийн өөрчлөлтөөс болж буурахаас хамгаалж урьдчилан тохирох валютын хэлцэл хийж барааны үнийг тэр үеийнханшаар тооцохоор тохирсноор валютын валютын орлогоо алдахгүй болно.
Импортлогчийн хувьд уг барааг гэрээ байгуулах үед тохирсон хатуу ханшаар тооцож зээлээр авснаар бараа экспортлогч орны валютын ханш өссөнөөс болж гарах алдагдлаас өөрийгөө хамгаалж байна.
Форвард гүйлгээний нөхцөл нь богино хугацаатай хадгаламжийн гэрээтэй нягт уялдаатай . Жишээ нь
Монголын нэгэн бөх Германд болсон олон улсын тэмцээнд түрүүлж 10.000 евро –ын шагнал авч түүнийгээ өөрийн нэр дээр германы нэгэн банкинд хадгалуулжээ. Гэрээний нөхцөл нь 3 сарын хугацаатай жилийн 5 хувийн хүүтэй ба хугацаа дуусахаар шагналаа доллароор авахаар тохирчээ. Энэ тохиолдолд сард ногдох хүү ойролцоогоор (5/12) 0.41 ба 3 сард 124 евро (10.000*0.41*3) болох бөгөөд гэрээний нөхцөл ёсоор хадгаламжаа хүүгийн хамт доллараар авах ёстой. Мөнгөө доллар болгохын өмнө евро-ийн доллартай ханш энэ хугацаанд яаж өөрчлөгдөх долларын хадгаламжийн хүү ямар болохыг сонирхож байж гүйлгээ хийх хэрэгтэй.
Евро долларын ханш харьцангуй тогтвортой гэж үзвэл хугацаа дуусахаар хадгаламжаа спот буюу тухайн үеийн ханшаар доллар болгож (10124*1.07)= 10832 доллар бэлэнээр авч болно.
Форвард ханш нь спот ханш түүн дээр хийх хорогдол болон түүнээс хасах шимтгэл гэсэн 2 хэсгээс бүрдэнэ.
өөрөөр хэлбэл тухайн гэрээ хэлцэл хийх үед байгаа валютын спот ханш дээр тэр үеийн хүүгийн хэмжээтэй уялдуулж тодорхой хэмжээний хорогдол эсвэл нэмэгдэл хийх замаар форвард ханшийг тохирдог. Нэмэгдэл хорогдлын хэмжээ нь төлбөр хийхээр ямар валют сонгох тэр валютаар байгаа зээлийн хүү ямар байгаагаас шууд хамаарна.
Форвард ханш нь гол төлөв спот ханшаас дээгүүр тогтоогдсон байдаг. Олон улсын практикт гэрээ хэлцэлийн төлбөрийн нөхцөл валютын ханшийг тогтоохдоо Лондонгийн банк хоорондын валютын захын зээлийн хүү (Libor )-г үндэс болгодог. London interbank offered rate гэдэг нь Лондонгийн арилжааны банкуудаас Европын зах зээл дээр арилжааны банкуудад олгож байгаа зээлийн дундаж хүү юм. Либорыг үндэслэн валютын форвард буюу урьдчилан тохирох ханшийг тогтоох аргыг хийсвэр жишээн дээр үзүүлье.
2001.05.28-ны өдрийн байдлаар Либор ханш дараах байдалтай байжээ. үүнд
АНУ-н доллар – 3.5
Евро марк – 4.3
Фунт Стерлинг – 4.4
Канадын доллар – 4.2
Швейцарийн франк – 4.1
Японы иен – 3.1
урьдчилан тохирох буюу форвард ханш тогтоох түүн дээр нэмэгдэл хорогдол хийх тооцоог дараах хийсвэр жишээн дээр үзүүлье. Үүнд
нэмэгдэл/ хорогдол =
K- худалдан авах валютын ханш
B - В валютаар байгаа зээлийн хүүгийн хэмжээ
A - А валютаар байгаа зээлийн хүүгийн хэмжээ
X- форвардын хугацаа
Нэмэгдэл / хорогдол =
Форвард ханш = 0.58+0.0026 = 0.5826 болж 10.000 долларыг 5826 фунт стерлинг (10.000*0.5826) болгож авна.
Жишээ 2
Банк 10.000 долларыг Японы иен болгож гүйлгээ хийх шаардлагатай болжээ. Хугацаа 6 сар спот ханш 1 доллар 120 иен Либор доллароор 3.5 хувь иенээр 3.1 хувь байжээ.
Нэмэгдэл / хорогдол =
Форвардын буюу урьдчилан тохирох ханш 119.76 /120-0.24/ иен болно.
Форвард хэлцэлийн хугацаа нь олон улсын практикт гол төлөв 1236912 сараар буюу 3060120 гэх мэт хоногоор тогтоогдсон байна. Хугацаа хэдийн чинээ урт байх тусам харилцан нөлөө болох зээл төлөх чадвар муудах сөрөх үр дагавар их байдаг. Үүнээс болж экспортлогчийн нэр дээр нээллтэй үлдэх хэлцэл бий болох магадлал их байна.