Эрх зүй Лекц 10
ЛЕКЦ – 10
Эдийн ба эдийн бус баялгийн эрх зүй
1.
Иргэний эрх зүйн харилцааны обьект
2.
Эзэмшил
3.
Эрхээ хэрэгжүүлэх зорилгоор бусдын өмчлөх эрхийг
хязгаарлах
Иргэний эрх зүйн харилцааны
обьект:
Эрх зүйн онолд эрх зүйн харилцааны бүхий л үйл хөдлөлд
өрсөлдөж түүгээр хөндөгдөж буй эрх зүйн
болон түүний шатлал болон шатлалын
бус байдлын илрэх хэлбэрүүдийг эрх зүйн обьект гэнэ. Иргэний
хуулийн 6.1-д заасан үндэслэл журмаар иргэний
гүйлгээнээс хасагдаагүй мөнгөөр үнэлж болох эдийн болон эдийн бус баялаг иргэний эрх зүйн харилцааны обьект
байгуллага заасан байдал. Түүнчлэн эдийн ба эдийн бус үйлдэл эрх үйлдэхгүй
мэдээлэл иргэний эрх зүйэ харилцааны обьект байж болно.
Эзэмшил:
Хүсэл зоригийн дагуу эрх
эд юмсыг хууль ёсоор мэдэлдээ авах замаар эзэмшил үүснэ. Эзэмшил нь эрх зүйн
утгаараа эзэмшигч этгээд ямар нэг эд зүйлийг өмчлөх эрхтэй эсэхийг үл хамааран
бодитойгоор эзэмшилдээ байлгах явдлыг өмчлөх-өөрийн болгоно,
эзэмших-өмчилсөн байх албаггүй
Эзэмшлийн төрлүүд:
Эзэмшил нь орон зай цаг хугацаа
хүсэл зориг хууль ёсны дагуу гэх зэрэг
хэд хэдэн хүчин зүйлийн дагуу хамрагдана.
1.
Эд юмс нь орон зайн хувьд ойр буй хэсгээс үл хамааран эзэмшигчийг:
ü Шууд
ü Шууд бус гэж ангилана
2. Эзэмшигчийн хүсэл сонирхолын
байдлаар:
Өөрийн эзэмшил буюу
өөрт хамаарч буй эд юмсыг эзэмшиж буй этгээд\өмчлөгч,хулгайч\
Бусдын эзэмшил буюу бусдын эд хөрөнгийг зөвшөөрөл
аван эзэмшигч орно. \зээлдэгч\
3.
Эрх хэмжээний хүрээгээр
1. Хамтран эзэмшил ба ганцаар эзэмшил
\нэг эд хөрөнгийг олон хүн дундаа
хамтран ижил түвшинд эзэмшхийг хамтран эзэмшил гэх бөгөөд нэг эд
хөрөнгийг нэг этгээд ганцаар эзэмших нь ганцаар эзэмших эзэмшил юм. \
2. Бүрэн эзэмших ба хэсэгчлэн эзэмших
Орон сууцны
тусгаарласан өрөөнүүдийг тус тусд нь эзэмших , эзэмшлийн хууль ёсны
байдлаар нь:
ü Хууль ёсны эзэмшил
ü Хууль бус эзэмшил
Эрхээ хэрэгжүүлэх зорилгоор
бусдын өмчлөх эрхийг хязгаарлах
2002 онд баталсан МУ-н Иргэний зорилгоор
хуульд өмчлөгч эрхээ хэрэгжүүлэхдээ эрхээ хэрэгжүүлэх зорилгоор бусдын өмчлөх
эрхийг хязгаарлах “Б” бүлэгт бусдын газар дээр барилга байгууламж барих эрх үл
хөдлөх эд хогшлийг өмчлсөн эрхийг хязгаарлах эрх “Сервитүйлны” бусдын эд
хөрөнгө хязгаарт эзэмшлийг ашиглах эрх нууц “фрунт” гэсэн нэр томъёо бүхий
заалт шинээр орж хуульчлагдсан юм.
Бусдын газар дээр барилга байгууламж барих эрх газар
эзэмших, ашиглах нэг зориулалт түүн дээр барилга байгууламж барих явдал юм.
Бусдын өмчийн газар дээр барилга байгууламж барих эрхийг олж авсан этгээд нь уг
эрхээ 3 этгээдэд өвлүүлэх барьцаалан худалдан авах болон бусад хэлбэрээр
захиран зарцуулах эрхтэйгээр тухайн газрын өөрийн эзэмшилд шилжүүлэн авна.
Үл хөдлөх эд хөрөнгийн өмчлөлийн эрхийг хязгаарлах эрх
Сервитүйлны бусдын эд юмыг тогтоосон хэмжээ хязгаарт ашиглах буюу тодорхой
харьцаанд түүний өмчийг хязгаарлах эрхтэй байхад оршдог эд юмсын хязгаарлагдмал
эрхийн онцгой төрх юм. Сервитүйлны нь бусдын газрыг хязгаарлалтай ашиглах эрх
юм. Сервитүйлны нь голчлон бусдын газраар дамжин орох ба гарах цахилгаан дулааны холбох хоолойн дамжуулах
шугам тавих ба ашиглах усны хамгийн
бага хөрс байгууламж хийх түүнчлэн сервитум тогтоохгүйгээр хэрэгжүүлэх боломжгүй үл хөдлөх хөрөнгөд өмчлөгчийн бусад эрэлт хэрэгцээг хангахын
тулд тогтоодог.
Арбитрийн
онол
Хөндлөнгийн
шүүх буюу арбитр гэдэг нэр томъёо олон
улсын худалдааны үйл ажиллагаатай салшгүй холбоотой юм. Хөндлөнгийн шүүх
буюу арбитр гэдэг нь худалдаа эдийн засгийн гэрээ хэлцэл эд
хөрөнгийн шинжтэй харилцаанаас үүссэн
эрх зүйн маргаантай асуудлыг шийдвэрлэдэг байгууллага бөгөөд уг маргааны
оролцогч талуудаас сонгогдсон арбитр
тэдний маргааныг хянан шийдвэрлэдэг онцлогтой. Өөрөөр хэлбэл гэрээний талуудын
хооронд үүссэн аливаа маргаан санаа
зөрчилдөөнийг зохицуулан шийдвэрлэдэг чиг үүрэг бүхий талууд өөрсдийн хоорондын
маргаанаа шийдвэрлүүлэхээр сонгож авсан байгууллага юм.